Landsmeer, Oostzaan en Wormerland hebben bestuurlijk zwaargewicht Bernt Schneiders gevraagd om als verkenner te spreken met Waterland en Edam-Volendam, over de vorming van één grote Waterlandse gemeente. Dat wordt nog niet makkelijk. ‘Ik kan me voorstellen dat ze tijd nodig hebben.’
In zijn lange loopbaan als dienaar van de publieke zaak was Bernt Schneiders burgemeester, waarnemend burgemeester, voorzitter, toezichthouder en adviseur, en aan dat rijtje kan nu ook postillon d’amour worden toegevoegd. Op verzoek van de gemeenten Landsmeer, Oostzaan en Wormerland gaat Schneiders onderzoeken of Waterland en Edam-Volendam wat voelen voor een ambtelijke of bestuurlijke fusie.
Dat is geen eenvoudige klus. Landsmeer, Oostzaan en Wormerland zijn bereid hun zelfstandigheid op te geven om op te gaan in een groter geheel, maar Waterland en Edam-Volendam niet. Het is aan verkenner Schneiders om in de komende maanden voorzichtig te polsen of dat standpunt in beton gegoten is, of dat er op een of andere manier toch te praten valt over een gezamenlijke toekomst.
De drie gemeenten zijn blij met de bereidheid van Schneiders om op te treden als polderdiplomaat. De oud-burgemeester van Heemskerk en Haarlem geldt als een bestuurlijk zwaargewicht en weet hoe de hazen lopen boven het IJ: van 1995 tot 2001 was hij burgemeester van Landsmeer. Dat hij in 2015 vrijwillig naar het turbulente Bloemendaal ging om daar waarnemend burgemeester te worden, onderstreept dat hij niet bang is uitgevallen.
‘We delen de cultuur en de historie van dit gebied. In onze ogen vormen we samen een logisch geheel’
Zijn nieuwe klus kan worden gezien als een ultieme poging om van vijf losse delen één grote Waterlandse gemeente te maken. “Waterland en Edam-Volendam zijn onze gedroomde partners,” zegt Axel Damme, die namens de raad van Landsmeer zitting heeft in een gezamenlijke werkgroep over de bestuurlijke toekomst.
“We delen de cultuur en de historie van dit gebied. In onze ogen vormen we samen een logisch geheel.”
Massa is kassa
En een voldoende robuust geheel. Want ook voor bestuurlijke fusies geldt: massa is kassa. Samen hebben Landsmeer, Oostzaan en Wormerland een kleine 40.000 inwoners, en dat is volgens de gangbare norm te weinig om een stevige en toekomstbestendige ambtelijke en bestuurlijke organisatie op te zetten. Met Waterland (17.500 inwoners) en Edam-Volendam (37.000) erbij wordt dat een heel ander verhaal.
De schaalvergroting is nodig om de inwoners goed te kunnen blijven bedienen, legt Damme uit. “Met de vijf gemeenten samen kunnen we de concurrentie aan met onze grote buren Amsterdam, Zaanstad en Purmerend. Alle gemeenten zijn op zoek naar goede ambtenaren. Als kleine gemeente kunnen we kandidaten nu niet bieden wat ze even verderop kunnen krijgen. We redden het nu allemaal nog net, maar het gaat alleen maar moeilijker worden.”
Het is aan Schneiders om Waterland en Edam-Volendam aan boord te krijgen, of in elk geval aan de praat. Zij zullen hun zelfstandigheid niet opgeven voor een doosje Merci, maar de hoop bij de andere gemeenten is dat zij wel willen nadenken over de gevolgen van een hardnekkige weigering. Als het niet lukt in Waterland, zijn Landsmeer, Oostzaan en Wormerland gedwongen om te kijken naar Purmerend, Zaanstad en zelfs Amsterdam als fusiepartner.
Dat is voor alle drie de gemeenten plan B, maar de optie ligt wel degelijk op tafel. Damme: “Wat wij duidelijk proberen te maken, is dat als Waterland en Edam-Volendam vasthouden aan hun zelfstandigheid, de bestuurlijke kaart in dit gebied wel degelijk anders wordt. Dan kan er in de toekomst niet meer naar ons worden gekeken, maar zullen er zaken moeten worden gedaan met een van de grote buurgemeenten. In dat opzicht ligt hier ook een unieke kans.”
Al tien jaar op zoek naar een partner
Het aangaan van een ambtelijke of bestuurlijke fusie is een zaak van lange adem. Landsmeer zoekt al tien jaar naar een partner, maar Oostzaan en Wormerland hebben die draai pas in de afgelopen twee jaar gemaakt. “Ik kan me voorstellen dat Waterland en Edam-Volendam ook tijd nodig hebben,” zegt Bart Baaten die namens Oostzaan in de werkgroep zit. “Wij willen graag eind dit jaar duidelijkheid hebben over de richting, maar dat is geen harde eis.”
Met de verkenner is afgesproken dat hij in september verslag uitbrengt van zijn bevindingen. Dat ligt wel vast, want Schneiders begint in oktober aan een nieuwe klus als waarnemend burgemeester van Noordwijk. Schneiders zelf doet geen mededelingen over zijn werk in Waterland, anders dan dat het een precair proces is. Ook spreekt hij de hoop uit dat Waterland en Edam-Volendam openstaan voor een gesprek, want ook dat is nog niet zeker.
