Over het wapen, de vlag en het volkslied

Het is inmiddels een controversiële naam, maar ik kan er ook niets anders van maken. Het wapen van Marken wordt, vanwege de afbeelding, in de Marker volksmond de "Moorkop" genoemd. Er zijn verschillende verklaringen voor hoe die afbeelding van het hoofd van een "Moor" op het wapen van Marken terecht is gekomen
- De term "Moor" is een controversiële term waarvan de betekenis in de loop van de tijd is veranderd. Omdat termen zoals deze soms toch historische, of museale, waarde kunnen hebben, is door het Nationaal Museum van Wereldculturen een document opgesteld met advies over hoe deze termen op een meer respectvolle manier gebruikt kunnen worden. -

In 1816 werd het wapen door de Hoge Raad van Adel aan het eiland Marken toegekend. Veel afbeeldingen hiervan zijn op Marken niet terug te vinden, behalve dan op vlaggen, waarover verder meer. Tot 1991 was de "Moorkop" zichtbaar aan de gevel van het gemeentehuis maar daar is het van verwijderd en ondergebracht bij het museum van Marken, omdat in dat jaar Marken onderdeel werd van de gemeente Waterland. Boven het verhaal staat hiervan een afbeelding. De gebruikte kleuren zijn azuur (blauw) en mosterdgeel (oorspronkelijk goud). Dit blauw en geel zijn ook de kleuren die in de oude huisjes op Marken veel binnen worden gebruikt.

Over de oorsprong van de afbeelding van het hoofd van een "Moor" in het wapen van Marken is helaas niet veel met zekerheid te zeggen. Feit is dat er veel wapens zijn met de afbeelding van een "Moor". Al vroeg in de heraldiek werd deze figuur gebruikt maar ook in 2005 werd er nog een wapen met een "Moor" in de afbeelding ontworpen, en wel voor Paus Benedictus XVI.

De waarom een afbeelding van een "Moor" in het wapen van Marken zit is dus (nog) niet bekend. Er gaan verschillende verklaringen rond, waarvan ik er een aantal zal beschrijven:

• Vroege Marker zeevaarders zouden tijdens een reis in de buurt van Italië een wapen hebben gezien met vier "Moorkoppen" erop afgebeeld en zo op het idee zijn gekomen om de Markervlag hiermee te versieren. Ze wilden niet overdrijven en namen genoegen met één hoofd, waarna later het wapen volgde (Het wapen van Sardinië bestaat uit vier hoofden van "Moren", maar is van latere datum, en dat van Corsica uit één).
• Marken zou oorspronkelijk een bezitting zijn geweest van het Friese klooster Mariëngaard en werd daar vanuit bevolkt. Wellicht behoorde één der kloosterlingen tot het geslacht Van Genum, dat een afbeelding van een "Moor" in hun schild voerde, omdat Roorda van Genum tijdens een kruistocht in een bloederig gevecht een "Moor" had onthoofd.
• Het wapen staat in verband met de legende van de 'Moor van Egmond', een bekende Saraceen. Hoe deze op Marken is gekomen is niet bekend, maar van Egmond naar Marken is geen wereldreis.
• Het wapen zou misschien een afbeelding zijn van Christus of de Heilige Mauritius. Ook hiervoor zijn geen bewijzen, maar misschien met enige fantasie...
• Op vrijdagmiddag 24 april 2020 hoorde ik op Marken nog een andere verklaring. Zo zouden de meisjes van lichte zeden, die zeelui na een lange reis op bezoek kregen, deze "Moorkoppen" hebben genoemd. Dit door de zongebruinde hoofden.

Het zou allemaal kunnen maar ik durf niet te zeggen welke verklaring de waarheid is, of deze op zijn minst een beetje benadert... De lezer mag kiezen!

Ook de Markervlag met het wapen zie je niet veel wapperen in het hedendaagse straatbeeld. In 2007 toen het vijftigjarige bestaan van de dijk tussen het eiland Marken en het vaste land werd gevierd, hebben wel veel Markers voor de feestelijkheden een vlag aangeschaft. Deze vlag toont de afbeelding van de "Moor" op een witte ondergrond. Bij het VVV-kantoor zijn sinds 2014 driehoekige vlaggetjes met de "Moorkop" op een blauw en gele ondergrond te koop, voornamelijk bedoeld voor toeristen. Daarnaast is er ook een praktische (koffie)mok met de afbeelding van het wapen te koop.

Tot slot heeft Marken natuurlijk ook een eigen volkslied; waarin geen "Moren" voorkomen, maar dat bij feestelijke gelegenheden wordt gezongen. Vaak begeleid door de Koninklijke Christelijke Muziekvereniging Juliana, zoals ieder jaar bij het (oude) gemeentehuis op Koningsdag, met uitzondering van dit jaar in verband met de Coronacrisis. Laten wij hopen dat dit een eenmalige uitzondering blijft. Om te horen hoe het volkslied klinkt en een indruk van een "normale" Marker Koningsdag te krijgen, klik hier.

De tekst en muziek zijn van Albert Klarenberg, die "bovenmeester" van de in 1921 geopende vrije Christelijke school op Marken was. Albert Klarenberg, die slechts een paar jaar op Marken woonde, heeft zeker indruk gemaakt door een volkslied voor Marken te componeren met wel 7 coupletten, waarvan heden ten dage de eerste twee nog regelmatig te horen zijn. Voor de hele tekst en meer informatie over Meester Klarenberg klik hier.

Foto’s door Trijntje Visser en auteur.

Bron: Trijntje Visser, Stanley Appel, Jan Schild en Wikipedia.